Γυναικοκτονία: η λέξη της χρονιάς

Η γυναικοκτονία ψηφίστηκε ως η λέξη της χρονιάς από 3.000 αναγνώστες του Ιστολογίου του συγγραφέα και ερευνητή της γλώσσας, Νίκου Σαραντάκου, το οποίο κάθε χρόνο από το 2010 πραγματοποιεί ψηφοφορία για την λέξη της χρονιάς, όπως αυτές προτείνονται από τους αναγνώστες. Πέρυσι η λέξη της χρονιάς ήταν ο κορωνοϊός.

Photo by Mika Baumeister on Unsplash

---

Ο όρος γυναικοκτονία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1801 για να υποδηλώσει τη δολοφονία μιας γυναίκας.  Το 1848, αυτός ο όρος δημοσιεύθηκε στο νόμο λεξικό νομικών όρων του Wharton's.
Στην σύγχρονη εποχή, ο όρος «γυναικοκτονία» έγινε ευρέως γνωστός και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία μετά το 1992, χάρη στο βιβλίο με τίτλο «Femicide: the politics of woman killing», μια συλλογή δοκιμίων που επιμελήθηκαν από κοινού η εγκληματολόγος Τζιλ Ράντφορντ και η κοινωνιολόγος Νταϊάνα Ράσελ. 
 
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα πράξεων – από λεκτικές παρενοχλήσεις και άλλες μορφές συναισθηματικής κακοποίησης, μέχρι την καθημερινή σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Στην άκρη αυτού του φάσματος βρίσκεται η γυναικοκτονία. Ενώ η κατανόησή μας για τον όρο είναι περιορισμένη, γνωρίζουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικοκτονιών είναι σε βάρος γυναικών που βρίσκονται σε βίαιες σχέσεις και διαπράττονται από τον νυν ή έναν πρώην σύντροφό τους. Ο ορισμός, λοιπόν, που παρουσιάζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για τη γυναικτοκτονία, είναι ότι πρόκειται για “ανθρωποκτονία γυναικών” από πρόθεση επειδή είναι γυναίκες.
 
Παράλληλα, αναφέρει ότι υπάρχουν ευρύτεροι ορισμοί που περιλαμβάνουν οποιαδήποτε δολοφονία γυναικών ή κοριτσιών, εξετάζει όμως τις ανθρωποκτονίες από πρόθεση, σημειώνοντας ότι η γυναικοκτονία συνήθως διαπράττεται από άνδρες, αλλά κάποιες φορές συνεργούν και γυναίκες, συνήθως μέλη της ίδιας οικογένειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις γυναικοκτονία διαπράττει σύντροφος ή πρώην σύντροφος που συνήθως είχε και μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά, απειλούσε, κακοποιούσε ή/και εκφόβιζε τη γυναίκα, η οποία πολύ συχνά βρίσκεται σε θέση φυσικής ή/και οικονομικής αδυναμίας σε σχέση με αυτόν.

Τα στοιχεία του ΟΗΕ συγκλονίζουν καθώς έρευνες καταγράφουν 50.000 γυναικοκτονίες κάθε έτος, δηλαδή 137 γυναίκες δολοφονούνται κάθε ημέρα, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση του φαινομένου εξαιτίας των συνεπειών της πανδημίας. 
Ενδεικτικό είναι ότι, την πρώτη περίοδο της διασποράς του κορωνοϊού, η βία κατά των γυναικών χαρακτηρίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως η «σκιώδης πανδημία», ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), κατά περίπου 60% αυξήθηκαν οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής / ενδοσυντροφικής βίας τον Απρίλιο του 2020 σε σχέση με το 2019, σε κάποια από τα κράτη - μέλη του. Ωστόσο δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ακόμα για την περίοδο 2020-2021.

Επίσης, με βάση τα στοιχεία του Ευρωκοινοβουλίου, το ένα τρίτο των γυναικών στην Ε.Ε. έχουν υποστεί σωματική ή και σεξουαλική βία, ενώ 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους λόγω ενδοοικογενειακής βίας κάθε εβδομάδα και ένα 75% των γυναικών έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση σε επαγγελματικό περιβάλλον.
Τα αρνητικότερα ρεκόρ κατέχουν η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Στη Γαλλία υπάρχει μία νεκρή γυναίκα κάθε δύο μέρες, στη Γερμανία μία γυναίκα πέφτει θύμα ενδοοικογενεικής βίας κάθε ώρα και στην Ισπανία, θύμα βιασμού κάθε πέντε ώρες, Στη χώρα μας από τους περίπου 5.000 βιασμούς ετησίως, καταγγέλλονται μόνο το 7-10%, ενώ το 2021 διαπράχθηκαν 17 γυναικοκτονίες.

Ποινικά, η  γυναικοκτονία είναι το έγκλημα που ορίζεται σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου (μόνο στην Λατινική Αμερική μιλάμε για 18 χώρες), στην Ελλάδα, ωστόσο δεν υπάρχει στον ποινικό κώδικα. 
​
Παράλληλα, το Ευρωκοινοβούλιο προβαίνει σε πρωτοβουλίες για την αναγνώριση και την αντιμετώπιση του προβλήματος της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών. Πιο πρόσφατο παράδειγμα,  η υπερψήφιση μιας ιστορικής νομοθετικής πρωτοβουλίας, που ζητά από τα κράτη μέλη στοχευμένη νομοθεσία και πολιτικές εναρμονισμένες με τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την αντιμετώπιση όλων των μορφών έμφυλης βίας και διακρίσεων. Επίσης,  καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει ως έγκλημα στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο την έμφυλη βία, ενώ καταγγέλλει την γυναικοκτονία ως την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας κατά των γυναικών.