Η λαϊκή παράδοση συναντά το παιδικό θέατρο

Η Βαλεντίνα Παπαδημητράκη από την ομάδα «Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο» «υφαίνει» στο Distaff  τον τρόπο με τον οποίο η ομάδα μυεί τα παιδιά στην μαγεία των λαϊκών παραμυθιών μέσω του θεάτρου.

Παραμύθια στο ταψί! // Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, Αλέξανδρος Ιερωνυμίδης

---

Γιατί «Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο»; 
Το όνομα αυτό είναι δανεισμένο από τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Έτσι είχε ονομάσει έναν θίασο που είχε φτιάξει, με τον οποίο ανέβαζε παραστάσεις δραματοποιώντας παραδοσιακά  τραγούδια της Ανδαλουσίας. Έπεσε στην αντίληψή μου αυτή η πληροφορία όταν μελετούσα το έργο του «Τα μάγια της πεταλούδας» που το ανεβάσαμε το 2003. Με κέντρισε ο συμβολισμός του δέντρου ως φορέα της ρίζας και της ταυτότητάς μας, σε συνδυασμό με το παπούτσι που κρέμεται παιχνιδιάρικα από τα κλαδιά του, ως ένα μέσο που μας προχωράει μπροστά. Και κάπως έτσι κρατήσαμε αυτή την παραμυθένια ονομασία. 
 
Πότε ξεκινήσατε και πώς βρεθήκατε; 
Ξεκινήσαμε το 2001 με την παράσταση «Ο Ζαχαράκης, ένα λαϊκό παραμύθι με παραδοσιακούς σκοπούς και τραγούδια», σε κείμενο της Ζ. Βαλάση. Με τα τότε μέλη της ομάδας  γνωριζόμασταν από διάφορες προηγούμενες συνεργασίες. Με καθέναν από κάπου αλλού. Από τη θεατρική ομάδα ΟΜΜΑ studio, από το Ελληνικό Κέντρο Λαογραφικών Μελετών όπου έκανα για χρόνια παραδοσιακούς χορούς, από σχολεία όπου είχαμε συνυπάρξει ως εμψυχωτές, από θεατρικά σεμινάρια που είχαμε παρακολουθήσει μαζί. Η σύσταση της ομάδας μεταβλήθηκε πολλές φορές μέσα στα χρόνια, ήρθαν καινούργιοι συνεργάτες, έφυγαν, ήρθαν άλλοι. 

Μαλαματένιος αργαλειός και φιλντισένιο χτένι // Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, Κωστής Πιστιώλης

---

Τι είναι αυτό που σας εμπνέει στη λαϊκή παράδοση; 
Το γεγονός ότι το παραγόμενο υλικό, είτε αυτό είναι παραμύθι, είτε τραγούδι, είτε κάποιο παιχνίδι, αποτελεί αποτέλεσμα ζυμώσεων πολλών ανθρώπων, πολλών εποχών, φέρει επομένως μια συμπύκνωση νοημάτων και ταυτόχρονα μια απλότητα που με γοητεύει. 
 
Ποια είναι η ανταπόκριση των παιδιών στα λαϊκά παραμύθια; Μπορούν αυτά να μιλήσουν στη δικιά τους γλώσσα; Και πώς ανταποκρίνονται οι ενήλικοι θεατές; 
Τα λαϊκά παραμύθια μεταφέρουν με τρόπο συμβολικό την κοινή εμπειρία της ανθρώπινης ύπαρξης. Λειτουργούν ως μέσο επικοινωνίας στον χώρο και τον χρόνο. Τα παιδιά γοητεύονται από την αφήγηση των ιστοριών αυτών μέσα από το θέατρο, αρκεί να βρει κανείς τον τρόπο να τα προσεγγίσει με αμεσότητα και αλήθεια. Στη δική μας περίπτωση συντελεί σ’ αυτή την κατεύθυνση και ο συνδυασμός της ζωντανής μουσικής. Όσο για τους ενήλικες, όλο αυτό το υλικό τους γεννά μνήμες και είναι συνήθως πολύ ανοιχτοί να αφεθούν και να ξαναγίνουν παιδιά. 

Η Κανέλα και το Δυοσμαράκι // ένα παιδί από το κοινό, Ειρήνη Λιοκουκουδάκη, Πέτρος Γιωρκάτζης

---

Υλοποιείται το όνειρο σας για ένα θέατρο που φέρνει κοντά όλες τις γενιές; 
Ναι, είναι ένα όνειρο που το έχω δει να υλοποιείται πολλές φορές. Και οφείλεται στη φύση των υλικών με τα οποία δουλεύω στο Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο. Είναι πολύ όμορφο να βλέπεις ανάμεσα στο κοινό να συνυπάρχουν, να μαγεύονται και να χαίρονται μαζί, ως θεατές της ίδιας παράστασης, παιδιά, μεσήλικες, αλλά και άνθρωποι προχωρημένης ηλικίας. Ωστόσο, δεν είναι κάτι που μπορεί να το κατορθώσει οποιοδήποτε είδος θεάτρου. Το λαϊκό παραμύθι μπορεί. Φέρει μια οικειότητα που είναι δύσκολο να κατακτηθεί με άλλα κείμενα. 
 
Φαντάζεστε ένα θέατρο που προσπαθεί να καταργήσει το διαχωρισμό κοινού-ηθοποιού. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; 
Το «σπάσιμο» της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στους θεατές και τη σκηνή, το βλέπω σαν παιχνίδι. Είναι ένα τέχνασμα για να επικοινωνήσω με το κοινό. Και είναι κάτι που ξετρελαίνει και τα παιδιά. Έχω πειραματιστεί κατά καιρούς με διάφορους τρόπους διάδρασης με το κοινό. Στην παράσταση «Η Κανέλα και το Δυοσμαράκι» τους δύο κεντρικούς ρόλους του έργου τους έπαιζαν δύο παιδιά από το κοινό, αλληλεπιδρώντας με τις δύο ηθοποιούς-αφηγήτριες. Στην παράσταση «Ένα μπαλόνι μυστικά» τα παιδιά-θεατές, γίνονταν οι πολίτες του Αγγελόκαστρου και έβγαζαν ετυμηγορία ως προς την τύχη του άδικου Βασιλιά. Μου αρέσει να εμπλέκω τα παιδιά στη δράση, να τα βγάζω από τη θέση του παθητικού θεατή. Η διάδραση με το κοινό είναι για μένα ένα γόνιμο πεδίο έρευνας και πειραματισμού.  

Ένα μπαλόνι μυστικά // Σταμάτης Διαμαντόπουλος, Άννα Γαρεφαλάκη, Τάσος Καρακύκλας

---

Έχετε παρατηρήσει διαφορές στην αλληλοεπίδραση σας με τα παιδιά στις διάφορες πόλεις που ταξιδεύετε; 
Η βασική διάκριση που θα μπορούσα να κάνω είναι ανάμεσα στα παιδιά των πόλεων και τα παιδιά που ζουν σε χωριά ή απομακρυσμένες κωμοπόλεις. Τα δεύτερα, έχοντας λιγότερα ερεθίσματα είναι πιο ανοιχτά, πιο διαθέσιμα να δουν μια παράσταση και έχουν πιο πρωτογενείς, αφιλτράριστες αντιδράσεις. 
 
Ποιες παραστάσεις παρουσιάζετε φέτος; 
Αυτή τη χρονιά παρουσιάζουμε τα «Παραμύθια στο ταψί!» που είναι σχετικά καινούργια παράσταση και τα «Αμυγδαλοτσακίσματα» που φέτος συμπληρώνουν δεκαετία. Είναι μικρού βεληνεκούς παραστάσεις, με δύο πρόσωπα επί σκηνής, που συνδυάζουν αφήγηση, ζωντανή μουσική, παραδοσιακά τραγούδια και ζαχαροπλαστική! Είναι παραστάσεις που καλούν τους μικρούς θεατές να ενεργοποιήσουν όλες τις αισθήσεις τους και να πάρουν μέρος τραγουδώντας, χορεύοντας και φτιάχνοντας αμυγδαλωτά στη μία περίπτωση και κουλουράκια στη δεύτερη. Είναι παραστάσεις φτιαγμένες για να μεταφέρονται και να παίζονται όπου υπάρχουν παιδιά. Σε σχολεία, πολιτιστικά κέντρα, βιβλιοθήκες κλπ. 

---

Περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις μας μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μας www.theatropapoutsi.gr και στη σελίδα μας στο facebook: Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο.