Μύθοι από πένα γυναικεία

Οι μύθοι που φθάνουν ως τις μέρες μας διηγούνται συνήθως τα πάθη μεγάλων ηρώων: την οργή του Αχιλλέα, τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα, τα τολμήματα του Θησέα ή τις αγριότητες του Αγαμέμνονα. Οι γυναίκες είχαν δεύτερο ρόλο: η Πηνελόπη περιμένει υπομονετικά την επιστροφή του Οδυσσέα και η Κλυταιμήστρα εξυφαίνει τα σχέδια δολοφονίας του Αγαμέμνονα. Όμως, τα τελευταία χρόνια, γυναίκες συγγραφείς δίνουν περισσότερο χώρο στις αρχαίες ηρωίδες. Η «Οδύσσεια» του Ομήρου, για παράδειγμα, εξιστορείται από τη μάγισσα Κίρκη (στο έργο της Μαντλίν Μίλερ «Είμαι η Κίρκη»), ο μύθος του Μινώταυρου από την κρητικιά πριγκίπισσα Αριάδνη (στο έργο της Τζένιφερ Σέιντ «Αριάδνη») ή ο Τρωικός Πόλεμος από τη σκλάβα Βρισηίδα (στο έργο της Πατ Μπάρκερ «Η φωνή των γυναικών»).

Το φαινόμενο πάντως δεν είναι καθόλου καινούργιο. Στον γερμανόφωνο χώρο για παράδειγμα η Κρίστα Βολφ πριν από δεκαετίες κιόλας απέδωσε από μια φεμινιστική αφετηρία την ιστορία της μάντισσας Κασσάνδρας ή της απατημένης από τον Ιάσωνα Μήδειας. Η Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ πάλι στο βιβλίο της «Πηνελοπιάδα» έδωσε αυτόνομη υπόσταση στην Πηνελόπη που είχε μείνει στη μνήμη μόνο σαν σύζυγος του Οδυσσέα.

Ωστόσο, όπως λέει η καθηγήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου Καταρίνα Βέσελμαν, η οποία στην πρόσφατη μονογραφία της «Η κομμένη γλώσσα» αναλύει αρχαία κείμενα βάσει των ανδρικών και γυναικείων προτύπων, «ποτέ στο παρελθόν δεν είχαμε τόσο πολλές γυναίκες που να διηγούνται με τον τρόπο τους τους αρχαίους μύθους».
 
Σήμερα μια ολόκληρη σειρά επιτυχημένων γυναικών συγγραφέων, κυρίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο, επεξεργάζεται τον μύθο διαφορετικά. Η Τζένιφερ Σέιντ για παράδειγμα στο μυθιστόρημά της «Ηλέκτρα» καθιστά την κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμήστρας βασική ηρωίδα. Και δίνει μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα στην Κλυταιμήστρα και τα κίνητρά της προκειμένου να σκοτώσει τον άνδρα της.
 
Τον ερχόμενο Μάιο θα κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα της Ελίς Τζον «Ορφία και Ευριδίκιος», στο οποίο αντιστρέφονται τα φύλα του μυθικού αοιδού Ορφέα και της αγαπημένης του Ευρυδίκης. Στο διήγημά της «Γαλάτεια» η Μαντλίν Μίλερ παραλαμβάνει τον μύθο του Πυγμαλίωνα και τον αλλάζει ριζικά. Ο Πυγμαλίων είχε ερωτευθεί παράφορα ένα άγαλμα, η Αφροδίτη τον λυπάται και δίνει ζωή στο άγαλμα. Στην εκδοχή της,  η Γαλάτεια προσπαθεί να του ξεφύγει μην αντέχοντας την ασφυκτική επιτήρηση και τις εκρήξεις του. Προφανώς η προβληματική του MeToo διεισδύει ακόμη και στα αρχαία υλικά. Μήπως έχουμε να κάνουμε με αυθαίρετη παραχάραξη των αρχαίων μύθων; Η απάντηση της Βέσελμαν είναι ξεκάθαρη: «Ο μύθος πρόσφερε ανέκαθεν ορισμένα βασικά στοιχεία. Βάσει αυτών προκύπτουν νέες ιστορίες που μπορεί να διηγηθεί κανείς».

---

Πηγή: Deutsche Welle