“Βόρεια-Βορειοανατολικά”, ένας πνευματικός τόπος

Ένα νέο λογοτεχνικό περιοδικό, το «Βόρεια-Βορειοανατολικά», με έδρα τη Μυτιλήνη, κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες, φιλοδοξώντας να καταστεί πνευματικός τόπος, μια πορεία, ένας προορισμός, μια συντεταγμένη, ένα μέρος για να πας. https://vvanatolika.gr/

Εμπνεύστηκε από τις ανησυχίες και τους δημιουργικούς ορίζοντες των ανθρώπων που ζουν και βιοπορίζονται εκεί, ανθρώπων διαφορετικών καταβολών και προσανατολισμών.

Επιδιώκει να δημιουργήσει τις συνθήκες παραγωγής θεωρητικού λόγου γύρω από τη λογοτεχνία και συνεπώς επικεντρώνεται στο λογοτεχνικό δοκίμιο, είδος που κατά γενική ομολογία απουσιάζει από τη σύγχρονη εκδοτική παραγωγή.

Το 4ο τεύχος του μόλις κυκλοφόρησε κι είναι αφιερωμένο στη «Λεσβιακή Άνοιξη». 
Από τα τέλη του 19ου αι. και μέχρι την έναρξη περίπου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Λέσβος έγινε το θέατρο μιας άνευ προηγουμένου πολιτισμικής-λογοτεχνικής άνθησης. Η παραγωγή ποίησης ήταν μια κυρίαρχη σταθερά αυτής της άνθησης. 

«Διαβάζοντας παλιά ποιήματα λεσβίων ποιητών, στα πλαίσια της προετοιμασίας του αφιερώματος», εξηγούν οι άνθρωποι του Λογοτεχνικού περιοδικού Βόρεια Βορειανατολικά, «συνειδητοποιήσαμε πως μια μικρή ανθολογία «παρουσίασης» αυτών των ποιητών και αυτών των ποιημάτων ήταν διπλά αναγκαία: αναγκαία για τους ίδιους τους ποιητές, το έργο των οποίων κινδυνεύει αδίκως από τη λήθη, αναγκαία όμως και για τον σύγχρονο αναγνώστη, που χωρίς αυτό το κομβικό κομμάτι της λεσβιακής λογοτεχνικής παραγωγής, κινδυνεύει να μην κατανοήσει το πνευματικό κλίμα εντός του οποίου συντελέστηκε η λεγόμενη «Λεσβιακή Άνοιξη».
 
Όπως επισημαίνεται στο εκδοτικό σημείωμα, «η απόβαση του ελληνικού στόλου στην Μυτιλήνη στις 8 Νοεμβρίου 1912 και η συνθηκολόγηση με την οποία το νησί αποσπάται από την οθωμανική κυριαρχία και περνά στην κυριαρχία του νεοελληνικού κράτους, προκάλεσε μεγάλες αλλαγές, Από τη στιγμή εκείνη, το νησί σαν να έχασε κάπως τον προσανατολισμό του, σαν να χάλασαν όλες οι πυξίδες».
«Ακόμα και σήμερα, όταν φτάνει κανείς στο Σίγρι, το απώτατο δυτικό άκρο του νησιού, αγναντεύοντας την απέραντη θαλάσσια έκταση που ανοίγεται μπροστά του, έχει την εντύπωση πώς φτάνει σ’ ένα τέλος και όχι, όπως θα έπρεπε λογικά, πως βρίσκεται σ’ ένα σημείο εκκίνησης: την αρχή της θαλάσσιας «γέφυρας» που το συνδέει με την ηπειρωτική Ελλάδα. Όταν ανεβαίνει, αντίθετα, στο πανάρχαιο κάστρο της Μυτιλήνης και αγναντεύει, από τα μισογκρεμισμένα μπεντένια του, τα μικρασιατικά παράλια, έχει την αίσθηση μιας συνέχειας, πώς ο τόπος εκείνος πέρα από το στενό θαλάσσιο πέρασμα αποτελεί τη φυσική συνέχεια του γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου του νησιού. ο κόσμος, όμως, προς ανατολάς έκλεισε για τους νησιώτες το 1922 οριστικά. 

Αυτό το «αναποδογύρισμα» της φυσικής οπτικής του νησιού και η εγκατάσταση των χιλιάδων μικρασιατών προσφύγων, συνέβαλαν καθοριστικά στις κοσμογονικές ζυμώσεις για τη συγκρότηση μιας νέας ταυτότητας των κατοίκων του». 
 
«Την άνευ παραλλήλου πολιτισμική άνθηση του νησιού από το 1912 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1930», επισημαίνεται,  «θα πρέπει να την εννοήσουμε μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως το απότοκο, δηλαδή, της διαδικασίας συγκρό- τησης μιας νέας ταυτότητας. Μέχρι το ξέσπασμα του Β ́ Παγκοσμίου Πολέμου οι αλλαγές παγιώθηκαν, οι συνειδήσεις καταστάλαξαν».

«Από τα τέλη του εμφυλίου και εξής, η νέα ταυτότητα του νησιού έμοιαζε να ρέπει προς ένα «κλείσιμο», μια αναδίπλωση στον εαυτό της. Όσοι από τους λόγιους του νησιού αισθάνονταν αυτό το «κλείσιμο» επέλεξαν να φύγουν μακριά από το νησί για να δημιουργήσουν αφήνοντας πίσω τους τη λογοτεχνική παράδοση του τόπου τους, όπως, λόγου χάριν, ο Αριστοτέλης Νικολαΐδης, ο Μάριος Ποντίκας ή ο Νάσος Θεοφίλου. 
Όσοι έμειναν, αντίθετα, επέλεξαν ν’ αναδείξουν τις ρίζες της παράδοσης του νησιού και να ψάξουν ακάματα στα πιο βαθιά υποστρώματά της, όπως ο Στρατής Αναστασέλλης ή ο Θανάσης Παρασκευαΐδης. Τα έργα όλων τους διακατέχονται στο βάθος τους από την ίδια αγωνιώδη αναζήτηση ταυτότητας». 

«Σε αυτό το ανθολόγιο», εξηγούν οι άνθρωποι του περιοδικού,  «παρόλο που φιλοξενούνται και ποιήματα προγενέστερα ή μεταγενέστερα, επικεντρωθήκαμε κυρίως στα κρίσιμα και μεταβατικά χρόνια 1910-1925, δηλαδή στα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, στα πρώτα χρόνια της ελληνικής κυριαρχίας και στα χρόνια που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή· ακριβώς προκειμένου ν’ αναδειχθεί αυτός ο αναβρασμός και ο πλουραλισμός των εκδηλώσεων των λεσβίων ποιητών». 

---

Το περιοδικό μπορείτε να βρείτε στα εξής βιβλιοπωλεία:
Αθήνα
Λεμόνι,  Ηρακλειδών 22, Θησείο
Ναυτίλος, Χαρ. Τρικούπη 28, Εξάρχεια
Πολιτεία, Ασκληπιού 1, Αθήνα
Πρωτοπορία, Γραβιάς 3, Αθήνα
 
Θεσσαλονίκη
Ακυβέρνητες Πολιτείες, Αλ.Σβώλου 28
Αρχέτυπο, Χρυσοστόμου Σμύρνης 8
Γιάφκα, Παλαμά Γρηγορίου 21
Ιανός, Αριστοτέλους 7
Κεντρί, Γούναρη 22
Μαλλιάρης, Ερμού 53
Πρωτοπορία, Λ. Νίκης 3
 
Μυτιλήνη
Book and Art, Κομνηνάκη 5
Χατζιδανιήλ, Ερμού 19
Βιβλιοπωλείο Κατάληψης Μπινείου