Με αφορμή την… δωδέκατη ανάπλαση της πλατείας Ομονοίας, το Distaff πάει πλατεία. Ξεκινάμε την περιήγηση μας από την Ομόνοια, θα συνεχίσουμε με τις ομορφότερες της χώρας μας, θα ταξιδέψουμε νοερά σε μέρη μακρινά για να γνωρίσουμε διάσημες πλατείες του κόσμου και θα κλείσουμε το αφιέρωμα μας στις πλατείες, όπου ξετυλίχθηκαν μικρές ή μεγάλες επαναστάσεις. Πλατεία ΟμονοίαςΗ πλατεία, ο κατεξοχήν δημόσιος χώρος της πόλης μεταφέρει πολλαπλά μηνύματα: κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά ή και οικονομικά. Η πορεία της συνδέεται άμεσα με την ευρύτερη ιστορία των πόλεων και τους μετασχηματισμούς τους μέσα στον χρόνο, γι’ αυτό και ο ρόλος της είναι πολυδιάστατος, αποτυπώνοντας κάθε φορά το πνεύμα κάθε εποχής. Στη γλωσσολογική της διαδρομή, η λέξη πλατεία πρωτοεμφανίζεται ως επίθετο που συνδέεται με τη λέξη οδό και υποδεικνύει έναν φαρδύ δρόμο. Η λατινική γλώσσα ενσωματώνει τον όρο (platea) δίνοντάς του ακριβώς την ίδια σημασία. Αθήνα και Ομόνοια είναι άρρηκτα δεμένες από την εποχή που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα της Ελλάδας. Είναι ο χώρος που αποτέλεσε το αντικείμενο των περισσότερων παρεμβάσεων πολιτικών αρχόντων της πόλης. Από την Ομόνοια, ξεκινούν ακτινωτά οι βασικές οδικές αρτηρίες της πόλης, Σταδίου, Αθηνάς, Πανεπιστημίου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς και Αγίου Κωνσταντίνου, καθώς και οι οδοί Κοτοπούλη και Δώρου, που έχουν πεζοδρομηθεί. Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο των Κλεάνθη και Ζάουμπερτ (1834), ο χώρος προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων. Τότε η περιοχή ονομαζόταν Τζηρίτη και ήταν εντελώς ερημική. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκεί που βρίσκεται σήμερα η πλατεία Ομονοίας συναντιόνταν δύο ρέματα. Το ένα κατέβαινε από τη σημερινή οδό Σταδίου και το άλλο κατέβαινε από τη σημερινή οδό Πανεπιστημίου. Ο πατέρας του Οθωνα, Λουδοβίκος απέρριψε το σχέδιο επειδή η περιοχή γειτνίαζε με λαϊκές συνοικίες κι επειδή ήταν τόπος συνάντησης των ρεμάτων. Στη συνέχεια αποφασίστηκε η ανέγερση του Ναού του Σωτήρος, προκειμένου το έθνος να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς το Θείο για την απελευθέρωση. Ο έρανος, όμως, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα και το ποσό που συγκεντρώθηκε διατέθηκε για την ανέγερση του ναού της Μητροπόλεως. Το 1834, η αναθεώρηση των σχεδίων της Ομόνοιας ανατίθεται στον αρχιτέκτονα Λέο φον Κλέντσε. Σχεδίασε μια πλατεία κυκλική αλλά ούτε αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε. Τελικά, ο χώρος διαμορφώθηκε σε πλατεία το 1846 και αρχικά πήρε το όνομα Πλατεία Ανακτόρων και στη συνέχεια Πλατεία Όθωνος, προς τιμή του βασιλιά. Αποτελούσε το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής. Το 1850 η πλατεία Όθωνος πήρε τετράγωνο σχήμα. Το 1859 επί δημαρχίας Γ. Σκούφου άρχισε η διαμόρφωσή της. Τότε ξεριζώθηκαν τα αμπέλια και οι συκιές και φυτεύτηκαν βελανιδιές. Η πλατεία μετατράπηκε σε θέατρο συγκρούσεων οθωνικών και αντιοθωνικών. Στις 14 Οκτωβρίου 1862, πλήθος Αθηναίων συγκεντρώθηκε στην Πλατεία για να πανηγυρίσει την έξωση του Όθωνα. Μετά τη δοξολογία, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Δημήτριος Βούλγαρης απευθύνθηκε προς τους συγκεντρωμένους. Ανάμεσα στα άλλα ακούστηκαν και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της «Ομονοίας» όνομα». Κατά την περίοδο της βασιλείας του Γεωργίου Α' η πλατεία δενδροφυτεύτηκε. Στήθηκε και μια μαρμάρινη εξέδρα, όπου κάθε Κυριακή έπαιζε μια στρατιωτική μπάντα. Τότε απέκτησε και τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της. Άνοιξαν μερικά από τα πιο γνωστά ξενοδοχεία της Αθήνας, καφενεία αλλά και θέατρα. Το αποκορύφωμα ήταν, όταν το 1889, στο τέλος της οδού Αθηνάς, οικοδομείται το τετραώροφο ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ. Οι ιδιοκτήτες των καφενείων της περιοχής, για να προσελκύσουν περισσότερους πελάτες, ανοίγουν τις πόρτες τους στις κυρίες και αρχίζουν να προσφέρουν και γλυκά. Ελληνικές και ξένες, κυρίως γαλλικές, εφημερίδες κα περιοδικά δίνουν κοσμοπολίτικο αέρα, ενώ σε πολλά καφενεία, ορχήστρες «ντύνουν» μουσικά την περιοχή. Η πλατεία με την πάροδο του χρόνου αποτέλεσε το κέντρο της κοσμικής κίνησης στην Αθήνα μέχρι το 1930, οπότε ανασκάφηκε το υπέδαφος της για να γίνει ο υπόγειος σταθμός του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Πειραιώς - Αθηνών. Περιμετρικά τοποθετούνται οκτώ κατασκευές για να καλύψουν τους αεραγωγούς του τρένου. Στη βάση κάθε κατασκευής υπήρχε ένα καθιστό άγαλμα, που απεικόνιζε μια από τις εννέα μούσες της αρχαιότητας. Πάνω από τα αγάλματα υψώνονταν ψηλοί τσιμεντένιοι κίονες, στην κορυφή των οποίων υπήρχαν καπνοδόχοι. Ήταν ο περίφημες «Μούσες της Ομόνοιας». Ωστόσο, σύμφωνα με τη μυθολογία οι μούσες ήταν εννέα, οι κατασκευές όμως που τοποθετήθηκαν στην πλατεία ήταν οχτώ, για λόγους αισθητικής και συμμετρίας. Αυτή που περίσσευε ήταν η Καλλιόπη, η μούσα της επικής ποίησης. Ο αρχιτέκτονας του έργου τοποθέτησε το άγαλμα στα υπόγεια του ηλεκτρικού, δίπλα στα δημόσια ουρητήρια. Ο κόσμος τότε, όταν ρωτούσε που είναι τα δημόσια ουρητήρια, έπαιρνε την απάντηση: Κάτω στην Καλλιόπη! Κι κάπως έτσι το όνομα της ευγενικής μούσας ταυτίστηκε με την τουαλέτα…. Οι Μούσες της Ομόνοιας θεωρήθηκαν από τη Δημοτική αρχή αντιαισθητικές και ο τότε δήμαρχος Κ. Κοτζιάς, που ήδη είχε κατεδαφίσει το Δημοτικό Θέατρο, περίμενε την αφορμή για να τις απομακρύνει. Αυτή δόθηκε τον Αύγουστο του 1936, όταν κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων ενάντια στη δικτατορία του Μεταξά, μια μούσα έπεσε, τραυματίζοντας περαστικούς. Λίγο αργότερα τα γλυπτά απομακρύνθηκαν και η παρέα των μουσών της Ομόνοιας διαλύθηκε... Έκτοτε, η πλατεία άρχισε να αποκτά περισσότερο εμπορικό χαρακτήρα και να αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Αθήνας για τους κατοίκους της επαρχίας, που έρχονταν στην πρωτεύουσα. Στις 15 Οκτωβρίου 1954 άρχισε η διαρρύθμιση του υπόγειου χώρου, με την κατασκευή μιας υπόγειας πλατείας με τράπεζες, καταστήματα και ταχυδρομείο, αλλά και με τις πρώτες κυλιόμενες σκάλες. Πολλά παλαιά κτήρια στην περιοχή της Ομόνοιας κατεδαφίστηκαν και έδωσαν τη θέση τους σε νέα, πολυώροφα, ακολουθώντας το παράδειγμα και της υπόλοιπης Αθήνας. Το 1960 τοποθετήθηκαν στην πλατεία σιντριβάνια, ενώ το 1990 τοποθετήθηκε το άγαλμα του Δρομέα, έργο του γλύπτη Βαρώτσου άγαλμα το οποίο απομακρύνθηκε με την έναρξη των εργασιών του Μετρό. Η Ομόνοια έχει υποστεί συνολικά δώδεκα αναπλάσεις από το 1846. Η τελευταία «ανάπλαση» της έγινε ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Το 1998, έγινε ανοικτός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός στο πλαίσιο αναμόρφωσης όλων των πλατειών της Αθήνας και το πρώτο βραβείο ύψους 9,5 εκατομμυρίων δραχμών κέρδισε η πρόταση μιας ομάδας τεσσάρων νέων αρχιτεκτόνων για την ανάπλαση της πλατείας Ομονοίας, όμως το σχέδιο όμως έμεινε στα «χαρτιά». Το «Πεντάκυκλο», το έργο υδροκινητικής του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου, εγκαταστάθηκε στην πλατεία Ομονοίας, το 2001, αφού είχε παρουσιαστεί στην Μπιενάλε της Βενετίας και λειτούργησε ελάχιστες φορές. Το 2008 επιχειρήθηκε η επαναλειτουργία του, η οποία διεκόπη και πάλι λόγω «ολισθηρότητας πεζών και αυτοκινήτων» και το 2009 επιχειρήθηκε η μετακίνηση του γλυπτού από την πλατεία Ομονοίας στο πάρκο Ριζάρη. Στη νέα ανάπλαση της, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει και πάλι το σιντριβάνι της, ενώ τέθηκε σε λειτουργία και το Πεντάκυκλο. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ... ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΕΣ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
0 Comments
|