H ιστορία του κρεβατιού

“Ο,τι δεν μπορεί να γίνει στο κρεβάτι δεν χρειάζεται να γίνεται καθόλου», έλεγε ο Γκράουτσο Μαρξ ενώ ο επιστήμονες… συμπληρώνουν ότι περνάμε το ένα τρίτο της ζωής μας στο κρεβάτι, άρα το πού κοιμόμαστε έχει μεγάλη σημασία.

Είχε μεγάλη σημασία και για τους πρώτους ανθρώπους- αν κι είχαν άλλες προτεραιότητες- όπως να μείνουν ζωντανοί. Ο αρχαιολόγος Μπράιαν Φάγκαν, ομότιμος καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σάντα Μπάρμπαρα και συν-συγγραφέας του βιβλίου, "Τι κάναμε στο κρεβάτι: Μια οριζόντια ιστορία»,  μαζί με τη Νάντια Ντουράνι, λέει ότι οι πρώτοι άνθρωποι έπρεπε απλά να παραμείνουν ασφαλείς. "Σχεδόν σίγουρα κοιμόντουσαν στα δέντρα, γιατί έπρεπε να ξεφύγουν από τα αρπακτικά στο έδαφος." Η άνεση τους ήταν δευτερεύουσα σκέψη. "Μετά από αυτό, τα κρεβάτια ήταν απλά κοίλα στο έδαφος."

Τα πρώτα κρεβάτια
Το παλαιότερο γνωστό κρεβάτι, από χόρτα και καλάμια, βρέθηκε σε σπήλαιο 77.000 ετών στη Νότιο Αφρική. "Θα πίστευε κανείς ότι θα ήταν γεμάτο έντομα, αλλά οι άνθρωποι σκεπάζονταν με χόρτα από το γειτονικό ποταμό, τα οποία  ενήργησαν ως απωθητικό εντόμων", λέει ο Φάγκαν.  "Οι άνθρωποι κοιμήθηκαν με αυτόν τον τρόπο για χιλιάδες χρόνια."
 
Κρεβάτια στην αρχαιότητα
Τα κρεβάτια απέκτησαν… πόδια καθώς οι κοινωνίες έγιναν πιο εξελιγμένες. Ο Φαραώ Τουταγχαμών, ο οποίος κυβέρνησε την Αίγυπτο πριν από 3.300 χρόνια, κοιμήθηκε σε ένα ανυψωμένο κρεβάτι που καλύφθηκε με ένα χρυσό φύλλο. Ο τάφος του περιείχε περίτεχνα κρεβάτια διακοσμημένα με ιερές ζωικές φιγούρες που συμβόλιζαν το ταξίδι του στην αιωνιότητα. Στο μεταξύ, οι περισσότεροι αρχαίοι Αιγύπτιοι κοιμούνταν σε ψάθες στο έδαφος. Στα νησιά Ορκνεϊ  της Σκωτίας, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ίχνη κρεβατιών από πέτρινες πλάκες. "Περιέργως, δεν υπήρξε μεγάλη αλλαγή στο βασικό σχήμα του κρεβατιού για χιλιάδες χρόνια", λέει ο Φάγκαν. "Στη Μάλτα και την Αίγυπτο, από 3.000 π.Χ., οι άνθρωποι κοιμούνταν ήδη σε ανυψωμένες πλατφόρμες με στρώματα". Σημειώνει ότι στην Κίνα και τη Μογγολία, οι άνθρωποι κομούνταν σε θερμαινόμενες πλατφόρμες από τούβλα ήδη από 5.000 π.Χ. "Χρησιμοποιούνται ακόμα στη βόρεια Κίνα μέχρι σήμερα".

Πρώτα στρώματα και κλινοσκεπάσματα
Για αιώνες τα στρώματα γεμίζονταν με φτερά, άχυρο, σανό και γρασίδι. "Ήταν αρκετά άβολα", λέει Φάγκαν, "οπότε έβαζαν δέρματα ή κουβέρτες ως μαξιλάρια." Τα κρεβάτια στην αρχαία Μεσοποταμία, στην Ελλάδα και στη Ρώμη βελτιώθηκαν σημαντικά - για τους πλούσιους, λέει ο Ρότζερ Εκριτς, καθηγητής ιστορίας στη Virginia Tech και ο συγγραφέας του βιβλίου, "Το Τέλος  της ημέρας: Η νύχτα στα παρελθόν".  "Για τις οικογένειες των πλουσίων,  η ποιότητα του στρώματος και των σκεπασμάτων ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με τα κρεβάτια των φτωχών που ήταν κυρίως στρώματα από άχυρα».  
​
Tο κοινόχρηστο κρεβάτι
"Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται για την προστασία της ιδιωτικής ζωής", λέει ο Φάγκαν και αυτό συνέχισε να ισχύει σε ολόκληρο τον κόσμο για τα επόμενα χρόνια, σε όλο το κοινωνικό φάσμα. "Κατά τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη, οι άνθρωποι κοιμούνταν μαζί σε μεγάλα δωμάτια. Οι ηγέτες και οι άνθρωποι της αριστοκρατίας κοιμούνταν με τους οπαδούς τους. Ο μυθικός Beowulf, ο σκανδιναβικός ήρωας του αρχαίου αγγλικού ποιήματος του 6ου αιώνα, κοιμόταν τριγυρισμένος από τους πολεμιστές του."Γνωρίζουμε ότι σε μέρη της Ιρλανδίας, μέχρι το 19ο αιώνα, κάθε μέλος της οικογένειας είχε την θέση που του είχε δοθεί με τις κόρες να κοιμούνται πλησιέστερα σε τοίχο, όσο το δυνατόν μακρύτερα από οποιοδήποτε σημείο εισόδου, για λόγους ασφαλείας,", εξηγεί ο Εκριτς. Οι γιοι βρίσκονταν πλησιέστερα σε μια πόρτα. Οι ταξιδιώτες θα ήταν ευπρόσδεκτοι στα σπίτια ως χειρονομία φιλοξενίας και θα μοιράζονταν περιστασιακά το οικογενειακό κρεβάτι. Οι ταξιδιώτες συχνά μοιράζονταν ένα κρεβάτι σε ένα πανδοχείο. Ακόμα και τώρα, κάποιες φυλές στο Αμαζόνιο και την Παπούα Νέα Γουινέα ζουν (και κοιμούνται) από κοινού.
​
Το βασιλικό κρεβάτι
"Οι πρώτοι άνθρωποι που είχαν ιδιωτικές κρεβατοκάμαρες  ήταν βασιλείς και ευγενείς και συχνά ασχολούνταν με θέματα διακυβέρνησης ενώ ήταν στο κρεβάτι", λέει ο Φάγκαν. "Οι μονάρχες κοιμόντουσαν με αυλικούς της. Κινέζοι αυτοκράτορες κοιμόντουσαν με τα παλλακίδες τους . Η βασίλισσα Ελισάβετ Α’ μοιράστηκε το υπνοδωμάτιό της με τις υπηρέτριες της "Οι βασιλιάδες μερικές φορές μοιράζονται τα κρεβάτια τους με άλλους άντρες ", προσθέτει ο Φάγκαν.

Τα κρεβάτια ως σύμβολο κύρους
Από τον Μεσαίωνα μέχρι τον 18ο αιώνα, το κρεβάτι ήταν το πιο ακριβό έπιπλο σ’ ένα σπίτι. "Ήταν σύμβολο κοινωνικού κύρους". Τα κρεβάτια θεωρήθηκαν τόσο σημαντικά, που συχνά ήταν τα πρώτα έπιπλα που αγόραζαν οι νεόνυμφοι και τα σημαντικότερα αντικείμενα που κληροδοτούνταν σε κληρονόμους.

Η εποχή του κρεβατιού
"Μεταξύ του 15ου και του 17ου αιώνα, οι πλούσιο αναζητούσαν μεγαλύτερη άνεση επενδύοντας σε καμινάδες, γυάλινα παράθυρα, ξεχωριστά δωμάτια - και καλύτερα κρεβάτια", λέει ο Εκριτς. Τα αγγλικά κρεβάτια εξελίχθηκαν από παλέτες άχυρου σε γυμνά σε ανυψωμένα ξύλινα, γεμάτα με μαξιλάρια, κουβέρτες και στρώματα από μαλλί.  Θεωρήθηκε απαραίτητο να μην βρίσκονται πολύ κοντά στο έδαφος, όπου ο νυχτερινός αέρας θεωρήθηκε επιβλαβής. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά κουρτίνες.

Ιδιωτικά κρεβάτια
Στα βικτοριανά χρόνια εξαφανίστηκε η έννοα του κοινόχρηστου κρεβατιού.  Τα σπίτια πλέον είχαν κρεβατοκάμαρες. Σύμφωνα με την αυστηρή ηθική της εποχής, ένα περιοδικό, το "The Architect" δημοσίευσε ένα δοκίμιο το 1875 το οποίο δηλώνει ότι "η χρήση ενός κρεβατιού για οποιονδήποτε άλλο σκοπό εκτός από τον ύπνο ήταν ανήθικη." "Τα υπνοδωμάτια έγιναν ιδιωτικοί χώροι για ζευγάρια και τα  παιδιά συχνά είχαν τα δικά τους κρεβάτια. Ο υπηρέτες κοιμούνταν στην κουζίνα ή σε υπόγεια δωμάτια".

Η βιομηχανική επανάσταση
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα η ποιότητα των κρεβατιών βελτιώθηκε σημαντικά. Το ελατήριο εφευρέθηκε το 1857 κ αρχικά χρησιμοποιήθηκε στις καρέκλες και το 1865 έφερε την επανάσταση στα στρώματα.
 
Σύγχρονες τάσεις
Ο αφρός μνήμης (που αναπτύχθηκε αρχικά το 1966 από τη NASA για τη βελτίωση της ασφάλειας των μαξιλαριών αεροσκαφών) βελτίωσε σημαντικά  την άνεση των κλινών. Μερικές τάσεις εμφανίστηκαν και χάθηκαν, όπως τα στρώματα νερού. Άλλες καινοτομίες έχουν παραμείνει, κυρίως το πάπλωμα το οποίο εισήχθη από τη Σκανδιναβία στη δεκαετία του '70. 

---

Getty Images